Hoe vertel je het aan je kinderen?

Inleiding

Ouders willen hun kinderen geen pijn of verdriet berokkenen. Vaders en moeders weten dat de beslissing tot scheiden hiertoe zal leiden. En toch moeten ouders de slechte boodschap vertellen aan hun kinderen. Tijdens een echtscheiding is dit één van danwel vaak hét moeilijkste moment(en). Emoties en spanningen zullen mogelijk nog hoger oplopen met de gevoelens en de reacties van de kinderen op de scheiding.
Kinderen zullen na het horen van de mededeling verdrietig en boos zijn. Zij zullen zich machteloos voelen. Indien ouders er in slagen de echtscheidingsboodschap samen goed te brengen, en zo nodig daarin door een ervaren bemiddelaar worden begeleid, slagen kinderen er vaak beter in om goed om te gaan met de gevolgen van een echtscheiding.

Je kind vertellen?

Indien ouders kinderen informeren over de op handen zijnde echtscheiding, dan dient met een aantal belangrijke uitgangspunten en momenten rekening te worden gehouden:

• Het beste is het als beide ouders in staat zijn de kinderen de boodschap te brengen. Kinderen krijgen dan het gevoel dat beide ouders er achter staan. Kinderen letten er namelijk erg goed op of één van beide ouders niet wil of meer verdriet heeft dan de ander.
• Zorg dat je allebei zo ver bent dat niet één van de ouders de schuld krijgt van de echtscheiding. Maak elkaar niet zwart. Verbetering van overleg is dan vaak eerst geboden.
• Wees in je woorden helder en draai er niet om heen. Kinderen zijn er niet bij gebaat als de boodschap niet helder is. Zij dienen direct te weten waar zij aan toe zijn. Gebruik geen woorden zoals “het zou kunnen” of “misschien”.
• Vertel je kinderen wat scheiding met zich meebrengt: papa en mama wonen niet meer samen.
• Informeer je kinderen op niveau en passend bij hun leeftijd. Een professionele echtscheidingsbemiddelaar kan u daarmee helpen of materiaal aanreiken.
• Durf als ouder je emotie te tonen tijdens het gesprek. Vaak durven kinderen dat dan ook wat hen verder kan helpen. Maar ga niet uithuilen bij kinderen.
• Geef aan dat je allebei achter deze beslissing staat. En probeer kinderen niet té veel te beschermen.
• Geef naar je kinderen aan dat de liefde voor hen en het houden van niet verandert. De beslissing tot scheiden zorgt namelijk voor veel verwarring en vaak (verlatings)angst/gevoel van onveiligheid bij kinderen.
• Laat een kind nooit kiezen tussen pappa of mamma, maar laat ze weten dat jullie beiden er altijd voor hun zullen blijven.
• Geef duidelijk naar je kinderen aan dat het niet hun schuld is. Kinderen menen nogal eens dat dit het geval is. Zij kunnen daar (te) lang onder leiden.
• Kinderen willen en verdienen helderheid en duidelijkheid. Dit zorgt vaak voor de eerste rust. Zorg dat je deze kan geven op een aantal vlakken, waaronder: wie gaat waar wonen en wanneer zie je papa en mama.
• Ga als ouders niet uitgebreid in op de reden van de scheiding, maar wees daarin kort. Bijvoorbeeld: papa en mama hebben (te) veel ruzie.
• Geef naar je kinderen duidelijk aan dat zij niet hoeven te kiezen tussen vader en moeder. Zo wordt voorkomen dat zij in een loyaliteitsconflict raken.
• Geef naar je kinderen aan dat ze altijd met de ouders of met anderen (juffrouw, opa, vriendjes, etc.) over de echtscheiding mogen praten.

Het is nog goed op te merken dat kinderen, hoe goed ouders dit ook verborgen (denken te) houden, vaak al lang op de hoogte zijn van spanningen binnen het huwelijk. Met andere woorden: kinderen zijn vaak meer voorbereid op een eventuele scheiding dan de ouders weten. Daarnaast verdient het opmerking dat je kinderen niet altijd voor pijn en verdriet kunt behoeden. Want ook niet scheiden kan voor veel verdriet bij kinderen zorgen. Dit verdriet kan soms nog heviger zijn dan kinderen die wel een scheiding hebben meegemaakt.

Op niveau met de kinderen praten

Kinderen kunnen op verschillende manieren reageren op het feit dat hun ouders gaan scheiden. Er zijn duidelijke verschillen waarneembaar tussen de manier waarop in verschillende leeftijdscategorieën wordt gereageerd, maar er is ook verschil tussen hoe jongens en meisjes reageren. Een korte impressie!

Van 2 tot 5 jaar

Deze groep kinderen reageert tegelijk boos en bedroefd op een scheiding. Jongens vertonen vaak drukker gedrag, terwijl meisjes overdreven hun best gaan doen om “volmaakt”, netjes en gehoorzaam te zijn. Als reactie op de breuk gaan kleuters zich vaak jonger gedragen dan hun daadwerkelijke leeftijd. Ze willen bijvoorbeeld net als vroeger geholpen worden met eten of vragen om hun knuffel of speen. Ze ervaren ook een groter gevoel van angst en onveiligheid. Dit kan tot uiting komen in nachtmerries, bedplassen en angst om van de ouder weg te gaan. Je kan je kind helpen door steeds weer te herhalen dat je als papa/mama niet bij hen weg zal gaan. De angst bij deze kinderen om hun ouders te verliezen is immers groot.

Van 6 tot 8 jaar

Bij deze leeftijdsgroep spelen verdriet en gemis een grote rol. Een gevoel van afwijzing door de afwezige ouder zet hen aan het tobben. Ze kunnen het vaak maar niet begrijpen dat papa en mama gaan scheiden Ze zijn vaak verward en afwezig en hebben moeite om zich op iets te concentreren. Samengevat kan gesteld worden dat deze kinderen van streek zijn, jongens meer dan meisjes. Je kunt deze kinderen helpen door ze begrip, troost en nabijheid te bieden door actief naar ze te luisteren. Dit zal ze rust en veiligheid bieden.

Van 9 tot 12 jaar

In deze leeftijdsfase reageren kinderen vooral boos. Ze zijn woedend op beide ouders of op de ouder die weggaat. Ze zijn geneigd partij te trekken voor één ouder en lopen zo het risico in het gevecht van de ouders terecht te komen. Verder is het opvallend dat deze kinderen soms overdreven zorgen voor het welzijn van een ouder. Datgene wat ze zelf nodig hebben of leuk vinden, willen ze daarvoor zelfs opofferen. Het ene moment gedragen deze kinderen zich hulpeloos, het andere moment kunnen ze opstandig zijn.
Vooral jongens kunnen behoorlijk agressief worden. In deze situaties is het belangrijk om grenzen te blijven stellen. Duidelijkheid vergroot immers hun gevoel van veiligheid. Je moet als ouders wel het begrip tonen over de gevoelens van kwaadheid.

Van 13 tot 16 jaar

Pubers reageren heel verschillend op de scheiding van hun ouders. Vaak proberen ze zich onafhankelijker op te stellen ten opzichte van het gezin. Ze nemen meer verantwoordelijkheid op en hebben hun ouders al minder nodig. In sommige gevallen maakt dit het voor hen wat makkelijker om de scheiding te accepteren en er goed mee om te gaan. Het gevaar dat deze jongeren de afwezige ouder vervangen en de steun en toeverlaat worden voor jongere broers en zusjes is echter reëel. Ze kunnen hierdoor een behoorlijke druk op hun schouders voelen. Soms voelen pubers zich ook echt verraden door de scheiding. Sommigen reageren boos en maken zich los van het gezin. Ze willen zich niet meer laten “opvoeden” en gaan vroegtijdig experimenteren met hun verworven vrijheid. Anderen raken depressief en trekken zich terug van leeftijdsgenoten en gezin. Ze verliezen vaak hun interesses, stellen zich stoer op en zijn vaak moeilijk te benaderen.

16 jaar en ouder

Deze groep jong adolescenten is erg bezig met hun eigen toekomst. De scheiding van hun ouders confronteert hen sterk met de realiteit van relaties en mislukking. Ze stellen zich vragen over hun eigen relaties en weten niet waarin ze nog kunnen geloven. Sommigen willen hierdoor absoluut bewijzen dat ze het beter doen dan hun ouders. Anderen kunnen bang worden van partner- en ouderschap. Het is belangrijk dat deze jongeren hun eigen ervaringen en meningen kunnen uitwisselen met leeftijdsgenoten. Dit kan hun eigen opvattingen wat nuanceren en bijsturen.